Ból gardła u dorosłych: przyczyny, diagnostyka i leczenie

Ból gardła to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jakimi pacjenci zgłaszają się do lekarza. Może być objawem różnorodnych schorzeń, od infekcji wirusowych po poważniejsze stany zapalne. Ból gardła może występować samodzielnie lub towarzyszyć innym objawom, takim jak gorączka, kaszel, chrypka czy trudności w połykaniu. W tym artykule omówimy najczęstsze przyczyny bólu gardła u dorosłych, metody diagnostyczne oraz sposoby leczenia.

Czym jest ból gardła?

Ból gardła to subiektywne uczucie dyskomfortu, pieczenia lub drapania w okolicy gardła. Może obejmować zarówno tylną część jamy ustnej, jak i gardło właściwe, a czasami także krtań. Ból może mieć różne nasilenie – od łagodnego dyskomfortu po silny ból utrudniający mówienie czy przełykanie.

Najczęstsze przyczyny bólu gardła

Infekcje wirusowe

1. Przeziębienie
   Przeziębienie to najczęstsza przyczyna bólu gardła. Wywoływane jest przez wirusy, takie jak rinowirusy czy koronawirusy. Oprócz bólu gardła mogą występować katar, kaszel, ból głowy oraz uczucie zmęczenia.
2. Grypa
   Grypa również może powodować ból gardła, który towarzyszy gorączce, bólom mięśni, kaszlowi oraz osłabieniu. Objawy są zwykle bardziej nasilone niż w przypadku przeziębienia.
3. Mononukleoza zakaźna
   Wywoływana przez wirusa Epsteina-Barr, mononukleoza charakteryzuje się silnym bólem gardła, powiększeniem migdałków, węzłów chłonnych, gorączką oraz zmęczeniem. Choroba dotyka głównie młodych dorosłych.
4. COVID-19
   Infekcja wirusem SARS-CoV-2 może powodować ból gardła, często towarzyszący gorączce, kaszlowi, utracie smaku i węchu oraz zmęczeniu.

Infekcje bakteryjne

1. Angina paciorkowcowa
   Wywoływana przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A, angina objawia się silnym bólem gardła, gorączką, powiększeniem migdałków z ropnym nalotem oraz powiększeniem węzłów chłonnych szyjnych.
2. Zapalenie nagłośni
   To rzadkie, ale potencjalnie groźne schorzenie, zwykle wywoływane przez bakterie Haemophilus influenzae typu B. Objawia się intensywnym bólem gardła, trudnościami w połykaniu, ślinotokiem i dusznością.

Alergie i podrażnienia

1. Alergie sezonowe
   Ból gardła może być objawem alergii na pyłki, kurz czy roztocza. Towarzyszy mu zwykle katar, łzawienie oczu i świąd nosa.
2. Podrażnienia chemiczne i środowiskowe
   Dym papierosowy, suche powietrze, zanieczyszczenia czy substancje chemiczne mogą powodować podrażnienie i ból gardła.

Choroby przewlekłe i inne przyczyny

1. Refluks żołądkowo-przełykowy
   W przypadku refluksu treść żołądkowa cofa się do przełyku, co może powodować ból gardła, chrypkę oraz uczucie pieczenia w klatce piersiowej.
2. Przewlekłe zapalenie gardła
   Stan ten może być wynikiem przewlekłego narażenia na czynniki drażniące, takie jak dym papierosowy, alkohol czy refluks żołądkowy.
3. Nowotwory gardła lub krtani
   Ból gardła, szczególnie jeśli towarzyszy mu chrypka, trudności w połykaniu lub krwawienie, może być objawem nowotworu.

Diagnostyka bólu gardła

Aby ustalić przyczynę bólu gardła, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad oraz badanie fizykalne. W niektórych przypadkach konieczne są dodatkowe badania.

Wywiad lekarski

Lekarz zapyta o:

• Czas trwania i nasilenie bólu.
• Towarzyszące objawy, takie jak gorączka, kaszel, katar, trudności w połykaniu.
• Potencjalne czynniki wyzwalające (np. kontakt z osobą chorą, alergeny).

Badanie fizykalne

• Badanie gardła i jamy ustnej – ocena migdałków, błony śluzowej, obecności nalotu czy zaczerwienienia.
• Palpacja węzłów chłonnych szyjnych – powiększenie może wskazywać na infekcję bakteryjną lub wirusową.

Badania dodatkowe

1. Wymaz z gardła
   Stosowany w celu wykrycia obecności paciorkowców beta-hemolizujących grupy A lub innych bakterii.
2. Badania krwi
   Pomocne w diagnostyce mononukleozy zakaźnej, anemii czy chorób autoimmunologicznych.
3. Laryngoskopia
   Badanie endoskopowe gardła i krtani w przypadku podejrzenia nowotworu lub innych przewlekłych schorzeń.
4. Testy alergiczne
   Stosowane w przypadku podejrzenia alergii jako przyczyny bólu gardła.

Leczenie bólu gardła

Leczenie bólu gardła zależy od jego przyczyny i może obejmować:

Leczenie objawowe

1. Środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
   Leki takie jak paracetamol lub ibuprofen pomagają złagodzić ból i gorączkę.
2. Nawadnianie organizmu
   Picie dużej ilości płynów, szczególnie ciepłych naparów, pomaga nawilżyć gardło i złagodzić objawy.
3. Nawilżanie powietrza
   Używanie nawilżaczy powietrza w domu może zmniejszyć suchość gardła spowodowaną suchym powietrzem.
4. Płukanie gardła
   Płukanie gardła roztworem soli kuchennej lub środkami antyseptycznymi łagodzi ból i zmniejsza stan zapalny.
5. Tabletki do ssania i spraye
   Preparaty zawierające składniki nawilżające, łagodzące lub miejscowo znieczulające mogą przynieść ulgę.

Leczenie przyczynowe

1. Infekcje bakteryjne
   Antybiotyki, takie jak penicylina, są stosowane w przypadku bakteryjnego zapalenia gardła, np. anginy paciorkowcowej.
2. Infekcje wirusowe
   Większość infekcji wirusowych nie wymaga leczenia specyficznego i ustępuje samoistnie. Stosuje się jedynie leczenie objawowe.
3. Refluks żołądkowo-przełykowy
   Leczenie obejmuje leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego (np. inhibitory pompy protonowej) oraz zmiany w stylu życia, takie jak unikanie tłustych posiłków czy jedzenie przed snem.
4. Alergie
   Leki przeciwhistaminowe oraz unikanie alergenów są podstawą leczenia bólu gardła wywołanego alergiami.
5. Przewlekłe zapalenie gardła
   Leczenie obejmuje eliminację czynników drażniących, takich jak dym papierosowy, alkohol czy czynniki zawodowe.

Ból gardła u dorosłych może mieć różnorodne przyczyny, od łagodnych infekcji wirusowych po poważne schorzenia, takie jak nowotwory. Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie są kluczowe dla złagodzenia objawów i zapobiegania powikłaniom. Regularna higiena, zdrowy styl życia oraz unikanie czynników drażniących mogą pomóc w zapobieganiu nawracającym bólom gardła. W przypadku utrzymujących się lub nasilających objawów należy skonsultować się z lekarzem, który pomoże ustalić przyczynę i zaproponuje odpowiednie leczenie.